काठमाडौँ । युक्रेनी नागरिक टेटियानाको छोराको लागी, बिजुली आपूर्तिको विषय जीवन र मृत्युको विषय बन्यो । टेटियानाको बच्चा जन्मजात शारीरिक रूपमा असक्षम थियो । सास फेर्न, खान र औषधि लिन समेत विद्युतीय उपकरणको भर पर्नु परेको छ । टेटियानाले भनिन्- ‘हामी बिजुलीमा धेरै निर्भर छौं । यो रक्तरंजित युद्ध नभइसकेको भए पनि हाम्रो जीवन कष्टकर हुने थियो तर हामीले यसको सामना गर्ने थियौं ।’

रुसले युक्रेनको ऊर्जा क्षमता र प्लान्टमा लगातार आक्रमण गरेपाची अब त्यसको असर जनजीवनदेखि स्वास्थ्य क्षेत्रमा पर्न थालेको छ । युक्रेनका जनता अब लामो समयसम्म बिजुलीविना बाँच्न सिक्न बाध्य हुनुपर्ने अवस्था आएको छ । बारम्बार रुसी हवाई आक्रमणको अर्थ युक्रेनको पहिले अप्रभावित भागहरू पनि लगभग हरेक दिन घण्टासम्म बिजुलीविहीन रहने भएका छन् ।

ओडेसाको दक्षिणी बन्दरगाह सहरमा बस्ने टेटियाना भन्छिन्, ‘अन्तहीन बिजुली कटौतीले जीवनलाई अत्यन्तै कठिन बनाएको छ किनभने तिनीहरूले बिजुली आपूर्ति निर्बाध रहन्छ भनेर सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ ।’ टेटियानासँग पेट्रोलमा चल्ने जेनेरेटर छ । यो सधैं चल्नु पर्छ, तर चिसो हुन हरेक छ घण्टा बन्द गर्नुपर्छ ।

पावर कटले मोबाइल फोन कभरेजलाई पनि असर गर्छ, त्यसैले टेटियानाले आफ्नो छोराको लागि एम्बुलेन्सलाई सम्पर्क गर्न पनि कठिनाइहरूको सामना गर्ने गरेकी छन् । टेटियानाले भनिन्, ‘कहिलेकाहीँ एम्बुलेन्स आउन आधा घण्टा लाग्छ । कहिलेकाहीँ एक घण्टा पनि लाग्छ । यस अवधिमा मेरो बच्चालाई धेरै समस्या हुन्छ र उसको शरीर नीलो हुन थाल्छ ।’

उनी भन्छिन्, ‘यदि मेरो छोरोले अक्सिजन पाएन भने उसको ज्यान जान सक्छ । मसँग बोल्ने शब्द छैन ।’ भर्खरै, टेटियानाको छिमेक १२ घण्टा बिजुलीविहीन थियो । नौ गिगावाट विद्युत उत्पादन क्षमता तीन महिनामै गुमायो, बिजुलीको अभावका कारण लाखौं युक्रेनीहरूले वातानुकूलित, लिफ्ट वा जीवन बचाउने उपकरणहरू ठीकसँग प्रयोग गर्न असमर्थ छन् ।

राष्ट्रिय ऊर्जा कम्पनी युक्रेनर्गोले पछिल्लो तीन महिनामा मात्रै युक्रेनले ९ गिगावाट विद्युत उत्पादन क्षमता गुमाएको बताएको छ । यो फेब्रुअरी २०२२ मा पूर्ण मात्रामा आक्रमण हुनु अघि युक्रेनको क्षमताको एक तिहाइ भन्दा बढी हो ।

युक्रेनर्गोको यो क्षमता नेदरल्यान्ड्स, स्लोभाकिया, लाटभिया, लिथुआनिया र इस्टोनियालाई चरम खपतको समयमा पनि उर्जा दिन पर्याप्त हुन्छ । ‘राज्यको स्वामित्वमा रहेका सबै थर्मल पावर प्लान्टहरू ध्वस्त भएका छन् । हाम्रो देशका सबै जलविद्युत केन्द्रहरूलाई रुसी क्षेप्यास्त्र वा ड्रोन आक्रमणबाट क्षति पुगेको छ,’ युक्रेनर्गोका प्रवक्ता मारिया त्स्तुरियनले बताइन्, “जसको कारणले गर्दा लाखौं युक्रेनीहरू पेट्रोल र डिजेल वा ठूला पावर बैंकहरूमा चल्ने जेनेरेटरहरूमा बढी निर्भर हुँदैछन् ।’

युक्रेनको राजधानी किभमा पनि लामो समयदेखि विद्युत् कटौती भइरहेको छ । रोकसोलाना २४ तले अपार्टमेन्टमा बस्छिन् । जनता एकजुट भएर अपार्टमेन्टको सुविधा सञ्चालन गर्न रोक्सोलानालाई चुनेका छन् ।’ टावर ब्लकमा बस्न सजिलो छैन किनभने बिजुली कटौतीको मतलब पानी माथिल्लो तलामा पुग्न नसक्नु पनि हो,’ रोकसोलाना भन्छिन्, ‘लिफ्ट पनि चल्दैन, त्यसैले बालबालिका, वृद्ध महिला र अपाङ्गता भएकाले कुर्नुपरेको छ। बिजुली आएपछि मात्र बाहिर जाने योजना छ,’ उनी भन्छिन् ।

रोकसोलानाले आफू लगातार ६ घण्टा घरभित्रै बस्नुपर्ने बताइन् । हाम्रा वृद्ध महिलाहरू रोटी किन्न पसलमा जान पनि सक्दैनन् ।’

युक्रेनमा अग्लो भवनहरूमा बस्ने बासिन्दाहरू तिनीहरूको भित्तामा रहेको अपार्टमेन्टमा फसेका छन् किनभने बिजुली बिना, एयर कन्डिसनरहरू पनि चल्दैनन् । अग्ला भवनहरूमा बस्ने मानिसहरू पनि रुसी हवाई आक्रमणबाट बढी जोखिममा छन् । बम आक्रमणबाट जोगाउन बनाइएका ठाउँहरूमा समेत उनीहरू सजिलै पुग्न नसक्ने भएकाले यस्तो भएको हो । बम आक्रमणबाट जोगाउन निर्माण गरिएका अधिकांश ठाउँहरू भूमिगत छन् ।

जापोरिझियाका दन्तचिकित्सक भोलोडिमिर स्टेपानिभ भन्छन्- कहिलेकाहीँ अपोइन्टमेन्टहरू स्थगित गर्नुपर्नेछ । धेरै पटक यस्तो हुन्छ कि जटिल शल्यक्रिया गर्दा पनि बिजुली जान्छ ।

स्टेफानिभ भन्छन्- यदि शल्यक्रियाको क्रममा पावर फेल भयो भने, हामीले हाम्रो जेनेरेटर चलाउनु पर्छ ताकि हामीले शल्यक्रिया पूरा गर्न सकौं । यस बाहेक हामीसँग अर्को विकल्प छैन, किनकि हामी बिरामीलाई भोलि फेरि आउन भन्न पनि सक्दैनौं । वास्तवमा, त्यहाँ बारम्बार पावर कटौतीहरू छन् जुन केही हप्तासम्म रहन्छ, जुन धेरै समस्यापूर्ण छ ।

टर्चले उपचार

डाक्टर स्टेफानिभले बिजुली बन्द हुँदा तुरुन्त वा कम जटिल कार्यहरूको लागि हेड टर्च प्रयोग गर्छन् । डा. स्टेफानिभले फ्रन्ट लाइनमा रहँदा सिपाहीहरूको उपचार गर्दा यो विधि सिकेका थिए र अहिले त्यसमा निपुण भएका छन् । उनको फर्मले अझै पनि युक्रेनी सेनाका सदस्यहरूलाई नि:शुल्क वा गहिरो छुट उपचार प्रदान गर्दछ ।

डा. स्टेफानिभ बताउँछन्- म दाँत दुख्ने वा सुन्निने बिजुली बिना पनि उपचार गर्न सक्छु । हामीले बिजुली बिना शल्यक्रिया गर्न सिकेका छौं ।

युनिग्रोकी प्रवक्ता भन्छिन्- ‘हामीसँग अर्को विकल्प छैन, हामी युद्धमा छौं,’ उनी भन्छिन, ‘उर्जा क्षेत्र रूसी आतंकवादीहरूको लक्ष्य हो र यो किन स्पष्ट छ । किनभने हाम्रो सम्पूर्ण जीवन, हाम्रो सम्पूर्ण सभ्यता बिजुलीमा आधारित छ । तपाईले आफ्नो शत्रुको पावर ग्रिडलाई नष्ट गर्नु पर्छ जसपछि तिनीहरूको अर्थतन्त्र र जीवन हुनेछैन । यो स्वतन्त्रताको लागि हामीले तिर्ने मूल्य हो ।’